OCR Text |
Show CHA Jes fruits. Ellc s'clcvc moins que la ·prcccdente, & forme un arbre de dix-huit a vingt pieds' dont le tronc e!l: peu droit, trcs-noucux, & rccouven d'une ccorcc brune ou grif eiitre. Ses branches font divi!ecs -en rameaux trcs-menus , & lcs plus petits rameaux font pubefcens vcrs leur fommet. Ses feuillcs font plus petites que celles du Charme commun, plus li!fes , moins pliffces , & portces fur des petioles vclus. Les chatons males font folitaires, longs de fix ~ huit !ignes ' i ccailles glabrcs ' a anthcres barbues ' & ne fortent point des boutons a fcuillcs' com me lcschatons fcmcllcs. Ccux-ci font velus, blanch:hres , ont alors des ecailles etroi tcs, & laificnt apperccvoir lcs deux fiyles de chaque flcur , qui font rouges & fe roulent en ipirale. Les fruits font fore petirs; ils viennent Cur des grappcs fort courtes & foliacccs. Chaque ecaille qui Jes accompagne, au lieu d't:\trc a trois lobes lanceol6s ' comme dans 1 cfpecc cideffus , eft dilat6e irregulicrement, pbnc, nerveufc, anguleufe & dentce dans fon contour. Cet :ubre crolt dans le Levant; il y en a un pied au I:lrdin du Roi , qui a au moins dix-huit pj qJ's de hauteur. 1) . ( v. v. ) Ses feuilles tombent avant l'hiver. 3- CHARME ?t fruit de houblon, CarpillUS ojlrya. Lin. Carpinus Jlrobilis lupulaceis ovatis , foliis ovato -acutis , gmzmis ()/;rufis. N. Ofhya ulmo Jimilis , fru Bu racemofu lupulo fimili. Bauh. }Jin. 427. Ojlrya italica ca.rpini folio, fruBu lotzgiore f. breviore lwbitiure. Mich. Gen. 223. Tab. 104. f. I. 'l. Oftrya icalica.Scop. Carn. cd. '2. n°. II9I. Cet arbrc a l'afpea du Charme commun ; mais il en di1fcre beaucoup par fa fruaification ; il cit d 'ailleurs plus petit, & a fes feuilles moins pliCiees. Ellcs font ovalcs, pointues, bo~:d ccs de dents aiguc & incga lcs , & pom?es fur des petioles ~ourr~ un peu vclus. On voir en leur furface infcrieure beaucoup de nervures obliques, droites & paralleles , qui partenr de la core moyenne. Les chatons males font longs ' pendans & fafciculcs. J.cs fruits ne font point couronncs comme dans las efpcces ci -delfus ; ce font des follicules ou efpeces de cap!ules applaties commc des (5cailles, de forme ovalc, tcrmin6es par ttnc petite pointe, un peu cn f!ccs a leur bafe' & dilpofees autour d'un axe commun ou un cpi court, qui· a l'afpea d'un fruit de houblon. Chaque follicule renferme dans Ia cavita qui eft a fa.bafe' Ulle petite femence 6ure , liffe , & cQnique. Cet arbre cro1t en Italie. , & efr c.ultivc au Jardin du Ro.i- 1) _ ( v. v. ), 4· CHARME de Virginie, Carpinus Virginiana. H. R. Carpinus Jlrobilis lupulacds longis ; j'oliis ovato-nblongis acrmLinatis, gemmis acutis. N. Car pinus Virginiana flnr~{ceas , Pluk. Tab. I 56. f. r·. Duham. Arb. I. p. 128. Cet arbre n'efr peut-~tre qu 'une variete du precedent, conune l 'ont> penfc M. Duhamel & Linne, & en effet, illui reffemble bc:lUcoup; cependant on le difiinguc con!l:am.ment pa~: fes fe.uilles plus CHA grandes, plus molles, de forme ovale-oblonguc ; & acuminces; & par fes fruits dont le caratlcrc eft, ala verite , parfaite1ncnt le mGme que dans l'efpece ci-defl'IIS', mais qui confrituent des grappes une fois plus longues. D'ailleurs , il s'clevc beaucoup plus, & forme un bel arbre dont le bois c!l: dur & fort e!l:unc. Cet arbre crolt dans Ia Virginie , au Canada, & c!l: culrivc au Jardin du Roi. 1). ( v. v.) Cctte cfpoce & Ia prcccdente n'ayant point lem fruit cour:onnc , peuvent , fi l'on veut, confrituer un genre particulier .. CHATAIGNIER , CAsT AN BA ; genre de plante i fleurs incompletes, de Ia diviiion des Julifcres , qui a de tr<~s-grands rapports avec le Hltre, & cpti comprcnd de grands arbres & des arbriff'caux dont lcs feuilles font fimplcs & alter nes' & dont lcs fruits font epineux i l'cxnrieur-c A R A C T E R E G E N ll R t Q U E. • Lrs Cluita;gnitrs portent des flcurs males & des tleurs femclles fur le memfl pied ; mais !cpa .. rces de manicrc que les males font grouppc!es fur des ch:ltons menus, longs & lincaircs, tandis c1ue les fcmellC6' qui iortenr des memes bourons que lcs miles , ne font point partie de ces chatons mais fe trouvent fouvent i leur bafc, :~ Chaque fleur male ell formee d'un calice a cinq divifions ouvertes en e toile~ & d'cnviron dix eramines; , dont les filamens, de b longueur du cal ice , portent des anthcres oblongues. Chaquc fleur femelle confifte en un callce monophylle, .1 quatre ou fix divifions pointues ; & en un ovaire qui fair corps a\lec la bafe du calice , & qui elf furmontc de trois ftyles dont les fiigmatc£ font fimples. Le fruit eft une coquc ou une efpece de c ap~ fule arrond.ie , heri!fce exrcrieuremem de poinrcs plus ou moins piquantes, uniloc.ulaire, qui s'ou.,. vre en deux ou quaere parties , & qui. renferme une a trois groffes femences. Ces fcmcnces !out ovales-arrondies ' applaties d'un cote , convexcs tie I' autre' un peu pointucs ~ leur fommet ' elargies a leur bafe ' & confiftent en une am:wde a chair blanche & ferme, recouverte d'une peau lille & coriacc. Les fcmences des Cluftaigniers ne fourniffent point d'huile par e:xpreffion, comme celles du M~tre. Voye{ cc mot. E s p E c .6 s. 5· CHATAIGNIER commun, Caflanea vulgaris-. Cajlanea foliis lanceolatis , acute ferratis, utrinquc glabris. N. Cajlanca .{ylvejlris , qu(P peculiariter caflanea. Bauh. Pin. 4t9. Tournef. 584. Duham. Arb. r. p. 134· t. )0. C.ajfanea Dod~ Pempt. 814. Lob. Ic. 2. p. I6o. Camel'. epit. I dt Hall. Helv. n°. I6'lJ. Fagus cajlanea. Lin. le Ctiataignier fauvage. 13. CajlanM .{at iva. Bauh. Pin. 4' 8. Tourne • 584, Le Chataignier cultive ,_. o~ Maronaier. CHA C'efl: un grand & bel a~;bre, dont le tronc qucl' luefois fort gros ~ efr recouverr d'une ccorce unic & grifeitre, & {outient. une dme ample, un peu 6ralee. Scs ramcaux font g,arnis de feuillcs alternes, fituees pres lcs uncs des aurres, pctiolces , long- ues-lanccolees , bordces de dents aigues un peu grandes' vertes & glabres des deux cotes ' un peu luifantes en deffus , & marquees en dcffous de beaucoup de nervures latcrales & panillcles. Ccs feui.lles lont longues de cinq a iept pouccs' fur environ un poucc & demi de largeur. Les chatons des flcurs males font grelcs' prelqu'aufli longs que les feuilles , blanchatres, & ont unc odcur ipermarique. les fruits font ramaffes plufieurs enfemble , arrondis, hcriJfcis de pointes un pr.u piquanrcs , & conticnnent chacun deux ou trois femences qu'onnomme Charaigrus. Cct arbre crolr en Italic , dans l:l Suiffe , & dans plufieurs Provinces de France , dans des lieux montagneux·& dans Jcs forces. 1). ( v. v. ) Son bois cfr excellent pour les ouvrages de charpcme qui ne font point expofes. Zl l'eau, & pour toutes fortes de meubles. Voye{ l'obfervation qui termine l'expofition du C!Liue ~ grappes n°. I. Les amandes de fcs fruits ou les C/ultu igrus , font bonnes a manger & nourri! fantes. La vario5t6 e n'cn diffcre qu'en ce q,u'elle eft un peu plus grande dans routes r~s parties' &: que fes fruits , qui font:- plus gros, contienncnt des amandes moins applaties , que l'on nommc Marrons. l)ans quelques Provinces , le fruit du. Chataignier nourrit unc partie de l'ann6e lcs hommcs & plufieurs e(p(kcs d'animaux. Les montagnards vivem rout l'hiver de cc fruit , qu'ils font fccher fur des claies, & c1u'ils font moudre aprcs l'avoir pel6 pour en fairc du pain, qui eft nourri!fant , mais fort lourd, indigcfrc & vcnteux. Les habitans du Perigord, du Limoufin & des monragnes des Cevennes , font un grand uf'age de ce pain petri avec du lait. Dans le Limoufin, on fait auffi avec les Chataignes une bouillic qJt'on nomme le chatigna. On fert les marrons fiu· Ies meilleures tables fgit bouillis ' ioit rot is fous la cendre , . ou grille~ dans une poiile ; on en fait auffi des compottes & des confitures seches :·on les nomme alors marrons Klaces. '2.. CHATAIGNIER t:tain, Caflon.ea pumila. Caftanea foli.is lanceolato-ovatis fu.btus tomwtojis , Jerraturis obtuJis nervo prominulo mucronatis . N·. Cajlanea lwmilis Viruiniana , racemofo fru8u parvo, in Jingulis capfolis eclzinatis uuico. Pluk. Alm. 90. Catcsb. Cal'ol. I. p. 9· Duham. Arb. I. P· I 34· Cajlanea Anun·cana.' foliis avers a parte orget;ztea larwgine villo(is. Pluk. Tab. I 56. f. 'l. Fagus pumila. Lin. Vulgairement It! Clzincapin. Cette efpcce forme un arb.riff'eau rameux, irrcgulier, & qui ne s'elcve ordinairemcnt qu'.i huit ou dix pieds de haureur dans fan lieu natal. Les individus que !'on cultive en France refrcnt mcme beaucoup JllUS bas, S~ feuilles. font oyales-l:m- C H A 7o9 CColeeS T a petioles COUrts' }i(fes • & tres-glabres en deffl!s, 16gcrement cownneufes & blanch:lrres en deffous ., & bordces de dents obtufes CJUi ont ~~a~une une petite pointe fo:mce par une legere latlhe de chaquc nervure laterale. Ses fruits font des cafilules ovales-coniques , hcrifices d'cpines, qui s'ouvrent par deux valves~ & qui nerenferment qu'une feulc amande dont le got'lt eft agrcable. Cet arbriffeau croh dans 1' A mer. feptcntrionalc & e!l: cultive au Jardin du Roi. 1). ( v. v.j'ans fl· ) CI-lAT~IRE ou CAT~!R~, NBPETA; genre ' de plantc a fleurs monopctalces , de la famillc des Labie~s , qni a des rapports avec les MeliJJes & les Clu:opodes, & qu~, comprend des hcrbes dont les feutllcs font oppoJces , & dont les ·fleurs ditpofce. s pat·. v_erticillcs, forment 1'6pi ou la grappo aux iomnutcs de la planre. C A R A C T E 'R E C:.· .t N t. R J Q U E. Chaquc fleur confifte I 0 • en un. cal ice mono~ phyJJe, ~u~ul e , cylindri(!lle ,. & a cinq dents pointue~ , & !negalcs; ;.<'. :n une corolle monop6rale labiCe ' .. a tube cylmdnque, courbc' & a limbe com pole d'une lcvre fupcricurc echancn!e & d'une lcvre infcrieure a trois divifions done' celle du milieu eft grande, concave, arro'ndie & crcnclce ou denrelee; 3-o· en quaere ctamines didynamiques &: rapproch6es; 4.0. en un ovaire fupcrieur , partage en quaere parties du milieu defc1ue lles s'eleve un fryle filiforme ,' done le !l:igmate e{l; bifidc. Le fruit confi!l:e en ·c1uatrc fen~ences nues o~o1"d es, &fit tue,e s au fond du calice q~i leur fer.t, d'enveloppe. Le caraacre difiinaif des C!Lataires fe tire de la c~nfid ~ra~i~n des crenelures du lobe moyen do la levre mfeneure de la corolle ' & des cramines rappro;~ces; I'Jl.yfope, qui a auffi le lobe moyen &_ mfcne~lr de fa corolle crenele, ayant fes eta-· mmes dro1tes & difranres. E s p E c E S'. x. CHAT AJRE commune, Fl. Fr. Nepeta cata:..· ria. Lin. Nepeta f!oribus fpicatis , verticillis fub• pedicellatis ; [ol1i' petiolatis c01·datis dentato-ferratis. Lin. Fl. Dan. t. 580. Blakw. r. 455· Garl. t. 405. Sabl>. Hort. 3· t. 8o. Cataria rzajor vulgar~ s. Tournef. '1.0'2.. Mentha cataria vulgaris & ma;or. Bauh.R,in .'2'l8. Catflriaherf.a . Dod. Pcmpt. 99· Cataria. Hall. Helv. n°. 'l46. Vulg. 1' Herbe au:r chats. Sa tige e!l: haute de ileux ou trois pieds, quar~ rce. branchue·, pube(ccnre' & un peu blanchatre fupcrieuremenr. Ses feuillcs font oppofccs ,. pcrioIees , cordi formes , denrccs en fc i~:~, vertes en deJli.zs, & blanchacres en dcffous. Elles font peu · ecartces les unes des aurres. les fie rs ilint venicilh! es & difpofces en epi au fommet de la tige & des rameaux. Leur corolle efr purpurine ,01~ · |