OCR Text |
Show 69 o AndMatthioli Comm. In Lib. quintum Diolcoridis. tum inter "vitri.! medicuincntf, tum etiam inter ea , queniinari iiqfriiiitiir libro I X. o- ): I-[lmllllCiMMIntdlfdmtnz rorum,/ic inquiens . s.:l ciii dcm genere faculam (jt ,/iuc [uiuiis/it,]iuc iiuriiius : ucrum hoc differunt, quödþhgf' IC?'l'.l etfotïi Iubjidlllu "11ngjit compati: : uc proinde in Imi- mxio)" cji, U p.:rtiuin crxjiitics , 0" adtiriiigendi potin; ti.i . liaquemai'inus aHiiläip/iuqiiu protinus liquefclt ,dliflljglllliüc nmi euenit. Porräciutdem ipi-tiem," "ufm sit, qui in ]lngnis quibusdum[.xlii-dirimit liaiic-ritibus iuicitur, .f/ldlr uidclicet MIHI! te'/iu cx i]: alünnptimuiujnudidi Traianus non procul & Siniiitluo . Conflult enim illuc ante dij/(14 [pan t.:nm , que .idltlodumfli.'ll(dlld.e ,topiaii :: qua lingnam, non ampla in loco : 0" c.x r]iutc omnis abluuntur , .if lc uidclicet arcjuäln. Poi-rii quatiumlocuiiple jälttdlncm natiuum eontinct , quod reliquum di eius ainu: ,[il e]t , eognominatioiicm .i loca paritcr 0- iquigli'mþ tut . N .im (limitant: (7 ipjlc illis in loris aquæ TTJg-ijlr nuncupentur, potenttuj'uiiime' cxiccitorm : o-jäiu' , qui ['i C.! rcgioiicjiini nitdlcl, ad l)ar illus accommodqnt . Porro' diti uin e]t (; de Sodomini: in iii.!ri mortuo praui-nietrum 1: in quarto libro , qucmjiquis librum diligcn ter pcr/(gerit , illi mutum TC./.;!rdri'qmi'lilm'miil tiunc opus e/t , ut (xpe/3 gilRus qu.:lltutl', ipfi: tuctiir-(mtllllflcliltdltm rogiioji'iit . Igitur cum (III.!lltJSle'lTl dign'.it,/iinul (f centnim ( milium ab ipjli jiibjlxiitiam , HUC-Illi]?! uplirolitron in lioc differt , quod in ipju unum modii Liparen [Xlipt'ïlllfl'lli nt: prejïe'jit uiderc, quem iiocuiit am.:ruin, utin li.:lirnteni digcrcndi, luud ctiuin (Ollfi'Jllclldl, uti/iil . Nulli lzic qiiicqud Ul corporibus lm,-nidum in cfl, id totum quod.-iuiunio .iliflimlt: o" quad reliquum (']i'lilll/idllllf.l-Olitï'i'gd/lilfllollf tr.:liit : ac proinde ctuni cuiuittnrnjiia corpora:/[rcut , 0" .i putrrdlnc tuetur . .luippc qui" putrqi'cuut, ixcriin . titium continent humorem ,ful-jluntiainq; ticiiidijlialutum , tuin minimi ronipxifluni. (Lin/Jus ergo corporibus ni.: prin-fut tji lrilniiditusjiipcrjiux , ceu "HU! optima , :; cor-Piufcliduin , (," ca.-inutili"; (ll , ceu ldþldtblij, ea ut [cant r]! impojiibilc : ac proinde in liisjälir non prob-itur ujits , ucrum lll ijs , in quilnitþi/l'n'h c/i putredo. sp [: autem fuit: efflare/fruiti: multo' tenuioris ll.!fllïd: cji , quiimfxl ipfe . quarc () cxtcniurc , o" digererciitiilmpu ipli] poti-jl : ucrum qiiodfulajtxntif rj? rcliquuiii , contrqlierc utfxl nequit . Cæterumjios [alis lilfdlr.illifllllllll lita. Nemini. dum eji' , tcnuius etiam qurimþl uitus .' tum .icri: qualitatis, 07 admodum digcrcnti: fuculttitis . liai'ltiiui deide (.' lenus. Sal Latini; dldïus , x^; Græci: dPFCll-zmr : Arubibus , ulcisci;,fcu Mel/r.: : Italis, Snlc : Gcriiiuiilskt Hilþunis , sul . (7 rufum cxtt rl calore tfrftt . spumam nitri , quæ maxnnc' luudiitur , dii/iq!!! negabuntjicri niji cum rei [Paridi-C.! , prægtiuntilius iiitrurljs ,fed nondum parantibus . ] taq; non jit-ri incitqtir, etixm/i cudere! . Ai," operi: iiinum-uni lrrmcnto gigni Exi/limitare . Proxuna ictus medicorum A pliroiii'trum trudunt in AR.: colligi iii Hic,/mti! miti/yiu dlji'ilidlli , (peciis cos Ctib/EM uacant :]dein þlc/ïccant . optimum putant N I ern, 3 p vn A NITRI. CA ?. LXXXIX. P R AE r 5 R T v R Nitrum lcue,rof'co colore,autcandido,inForaminadcliifcens,pcriiidc fpongioliim quiddam, quale cx Bunis adfertur. Humores euocat, qui in alto cuncti-uerunt. * nitri optima elle putatur leuifsima, glebofu, fi'i.il)ilis,colore pene purpui'eo,aut ipumolu,&n ,» ut . Vaf: quoq,- cizfale litare-[cemit perficiuntur . N itri probatio, utjit tcnuijiimum, U' quiin luccur '""CUIOS aperit '" aquæ inter cutem cum lico illinitur : oculis ad claritatem ullus cum melle nuxmic' [þa/igio: nim, tijiiilofumqg. Adultcrutur in Aegypto r.tlrf . Deprclii'nditur gujiu :fynceruni enim fxcilc refoluitur 'ad/(Item: fini pungit . Culcc aliter/inn , reddit liumorcm uelicmentcm . b:: Pilllim . Ex quibus liquidu' condit, iio/iri ufm Hl: nurum , antiquorum nitrum non (02 , et/i infidus eundum nan nt , quin aliqui,: nitri liuba-xt qualitate: . "erunt.:incn ncmllll iniquam perfuxjiim uelim , ut medicamentis , quz intusin carpusþmiuntur , nitri loco Salium-um abfque nox: Monaclm- :i mipaiupajs'it. Et quantu); contmrium tifll-rant ,[cripti'si']; trudunt mimici" iHi reuerendi , qui iur/ill'"! commentati error . t; non illiic)! credo, hoc id prius infc ipfi: experto: ei]-e . Quod nihilominus rosfictrc dcccb:t,jl/r.iterii1 duri: iii:- inclinati, ut alllSjludCTvllifilllll'ti'um tuta' tigiiinipojjï', cum prima durius ( quod difliiin/icqu rntcr u[urpmt) r::iput !lfC ipjb . N itri muniuit Galenus lib. 1 x . jimplicium iiiedicxmcntoruni, jir inquiens. N itrum duflum e/lþi: Nur-uix" .rpm cuni-dia ei]? apliromtri , (v[tlituirium : acierum u/ium propitii ad upliruiiitruin accedit, utpotc cxu/iionc tc: þllnull'll ulinuii rediiiuiii . De/iccxt inq;, (7 digerit : 0" /i iiitrd iii corpufpimatur , [rcnt, 0" cxteiithcrujj te: ex Liul. 'Zis lentor-'I» fuccü: "irn mu!ta' quinifxl . Aplironitruni uero' iii/ignitis urge-xt uri enim , Ilt'mü deuorabit , nimirum inimicum ita: ::idoqiildem piu: otium litru incidit . sunt" .idfuiigosfuffomntcs, rti/liciti quidem eo uti .ifjiili'f, Ujïlilþvï pieliuiii" prolutum eli . Ctttrum nitro ujto , fimul cr non u/ta , U inulta' ctmn nugis rius /þuin.1 , 0" nec in l.lllbli! mraniiu-uiinii: . l:.iäeiiu; G.!lcllllä . (ut; Lune/i uidetur ijs , qui codicis lNClldJm non uniiiiudiicricrunt , numinum/".i : riri-iiïtrcntiuin inter Aplirolitruin , 0" Aplironitrum , licct hxc re diucrfi NOVI/llli . Num ulii'dc Aphrolum [iiim tiiam di *i'ti', uulgum excmpluru lui-rcnt. oi'tþgo'AiT-grav oicDgovl'rgov Sicecpe'gei .lioc e/l. Aplirolitruin xlv Jþllrü: 170 differt . Verum in .ilterJ dit'iionc l.:tct uitium , ut quz oi 3905 vl'Tgou , lioc efi , :! ]þunu nimmer/iui imi linis le: qualis cx Pliiladclpliia Lydiæ defertur. fecunda cli Aegyptia. quin & in Magnelia Cariæ git? ' Vim, & vllionem (alis liabct,tam nitrum, quiim lþuim eius . Præterea nitrum tormina lidat cum cumino bibatur in liydromclite , aut fapa , aut aliquibus , quæ inHationcs dilcutcrc pulte ruta, ucl anetho . lïebribus circuitu redeuntibus illinitur , ante üifpeftam accclsioncm . Mil.-(tur ' plantis, qua: extrahunt, & difcutiunt, cxtcnuant, & lcpras ablicrgunt. Cum aqua autem Cilidin' 'no infufum, inHationcs, ptii'ulcntas aurcC, & fonitus earundemlänat:fordcsetpurp.1t, cum aceto ::fiillatum . Canum mortibus ex alinino adipe, aut fuillo medetur. rcliuz terebinthumadmillumf Lydiuin . Prob.:tia , ut ut inmuni ruliicrüfiim , o' maxtmcþ-ubilc , calore pcni- purpurea . hoc in p.:telii'f affertur . Aegyptium in lil/[S pii-.in; ne l'- ' Ni'Tgov,gi(þgtlllleol/. 69i (in . '. i]! captum , rapitur. , m' rcþludtur in intrari/r . , . sic quoq,- olei natum interualli Adfulaicm «nim ,iluim ' uti/is'. [pium autem chonditum-i/n acerui: durat . Mirum in lucu A[canto , c" qiil/7lüd1mcl rc1 Clialcida fii/ilium fumm « Tilia/C," egt-, pntaïlq;,ilifi'ïlül'cjlllli'ofa/S . Innitra optimum , quod tenu/tilmum , 0" ldl'ü [þumu mellilr. Adïli; qua run.-umfurdidum , tanquam ad lilflfletldM purpurat , iiiiflumq, omnes. Magnus (7 nitro unu , qui dicetur jito loto . Nitruriz egregie Aegypti/s: mim circa Naucratin , U" Memphin tantiimjblebant rg? . Cira tnm l.", d.h.riores : num (7 lapidi-feu ibi in aecrun,muliii'],-jiint tumuli cii de (11!j:ljilth.F 4£lillllt ex i/s uxfu . Necnoiifiie uite; liqiutiiin ciimfulfurc coquente: in carbonibus . Ad ca quoq;, quæ inuctcrari uolunt, illo nitro utuntur . Sunt ibinitra ne , in quibus it/it. lujiet, ut Galeno nonupliralitrum ab uplironitra ,fcd utrunq,» ri. "mm-1. nitri apti di/li'iiguutur . id quod ( .gu/linui Riccbus Lucili/is , o" Lconxrdiis Fui-li/ius , illt'dlci ætatis iio/irie celebri-S ,dac'lijïime' udiintirunt. uni cum G.iltno aplii'olltrumjuc .xplyraiiitrum [punit nitri non /it, quid, .iliuil/itJiigi-iiuiï fiiit-or nit igiiamrt : nequid .illlis, quailfcium, indicum ('xplicauit . futuri Gn.-ci iil-reor, (;" Airgo'r, L.!illll Nitruin nomi/unt : Mnix Nemini. murmurat]; ; Indi,): itro. god ucra' Græcis ota o'AiTgoV uno uerbo dicitur : Aizibi/Jus, munit-li Ajiïicrrliulif, Nino di Aji'im . Quæ deinde Spumx nitri Lati/ie , wi^-got 'mi ii'rgou Græci-' uoc.:tur : Anum-e, Apliroiutruiii . 'rgu'g. FAE x. CAP. xc. & venenis lungorum , ex pofca potum : aut ii buprellis momorderit, e aqux: ijs UCl'll qui munia faliguincm blel'i-"lfa €Xlalbrpili0:1i5(iuc qui Cibum non rcntiunr, vtiliter Ulldllcltlll'i()þillhllll1 (lm: iam rcmifsioribus , & luxatis cum ccrato : in linguæ i'cfolutione , tuni commode permiti.!»- Aliqui fupradic'h carbonibus urunt, lubiccta prius uli.-. noua, donccincandelcani . N I T R v M , cy" nitri [primu , quorum antiquis nuxiniui fuit in medicamentis unis . dmf ? [.«/li 'l' me nicri con- canueki tic/ierunt . Proinde halluciuantur, mc.»: quidcm fcnicntu , qui putant Stillllirlim uocum-, quo ad ti-r (iduum). bcllicurum puluere; utuntur, (7 adförtijiimus aqua conficiendas, quibus argentarii/xlvi aui'" .il: urgente . Nitn,& ('pu- ucrum ac legitimum elle nitrum, cuin/i meminere Tlii-oplzrujiiu , Diofcoridcs , Galcnus, Pii/um : 0" "ini"?- Siquidem id mani/i/te' demon/irat Plinius lib.); x x i.cap. x . ubidc nitro ii.:fcriptiï reliquit . Nun cl! lll? nitri natura, non multi? :ij'qle eli/iungi? eo' diligeniim dicend1,qui4puldm c/i (: in'-"licas, (I" de viilt-"ïm, rajfe naturam , nec quenquam Tlicaplira/la diligentius tradidi/re. Exiguum ft upud mitior, calll'lml" !'; canuullilaus, quod uocanthalmirbaga . Minu: ctiam in 'Filium: iuxta PliilippoxJofdldï WMTW "W,, (iiim , ,, . Nam quercu crcmqid , nunquam multum [iiaiii/atum cfl, &" iampridem in totum Olilljilliii .! All" '"") m;? ,, ribus locis reperiuntur :fcd/inc uiribus dcnþndi . Optimum capicþinzq, iii CL'vti's Jrllfffiml'æ * q'mii lll-nmi . (',/i intro ut cxtliente & ini-dic dulci fonticulo . lu! tii niti .. cum , candidum , purumq, , proximum Fili . Lacus Canis ortum noucnis diebus , tntidcmq; t'e/Pt , ac rui-[us [111]!!le , o" dcindc «[]-xt . Quo al'Pmt fol! "W qua: gignat : quoniam comperti? c/i , iiccfoles projicere quicquain , cum cejfct, ncc ini/ire:. Mirum iv(l (: lcbrajunticuliþmper emicante , lacum nec augeri, nec effluere . Ii: .ziiteni diebus , qlllllufgfgll'w, "' fulfius nitrumfaciunt, :iqiiiloncs deterius, quia iuliii/us cummouciit limu. Et hic quidcm iillfl'ul" 1" .Nfgj' . cuiijïciiur multo' abunduntiugkd deterius : nunifufcum, lapide/itm q,- efi . Fit peni iadcni iiiodoi'l'mlf'l' ' linismxrc infundunt , Nilum autem intrari]: . Exccdciite Nilo/icmiitur , decidi-tiie iriidciit fua-a [iv.)/l,? » diebus continuis, non ( ut in Maccdoniu)[lutis . si autem imbres adfuerit: t, minus dv,duusuic adurunt-Julii" 1"; L i (. E N ]: A Fæx maximöä uino uetere, Italico : (in minus , ab alio conlimili . Fæx aceti nii-ib'.:ilungc- acrior efl . Crematur, ut alcyoniiim, ante diligcnter liccat: . S'unt qui noua tella igni largo uranuulducdum pcnitus incendatur. Alii niuis carbonibus (a.-cis glebam obruunt,& idem opus pieliuiiuiitur . F: xperimcntum cli legitiinæ ultionis , ut actio nitore inalbefccit , lingurimtjue uclu L'l'Ll'ClllilUJtlll' . Eadem urcndæ faecis aceti ratio . Vis ei liipi'a modum urens ,& ubiici-gens. vlccra alcicnricem perducit, adllrinqit, uehementer CXCllZ,llCCJ((1llC. Sed recenti vtciiduiii elt, qiumiam ft." ritcr (tanimarur: proinde iion nili in reconditoria , & uali: aliquo reponi debet . LJtiatur ut pi")Pj Ull'X - Qu: ultionem experta non elit, tumores & per 1"ch , & cum myrto cohibet. uentris, liumaWïlule lluxmncs illita liltit : mulicbre profiiiuium imo uentri , aut genitalibus impolita mitigat : paincsdilcutitnundum cxulccratos,& tuberculanigentcs mammas,iiiitiuc lictis iiiiputieiitcx,tiiin . , . . . e , ungues lcabros . . Crcmam uero, . - extingun s. peruncta '- -.t.to cum reliua aulcit. Addite lentifeino oleo., .1 ni,-cic tota , rufat capillum .lllota oculorum medicamentis , iit lþodm ,.idijcitur : cicatrices co- n-ïl,& caligines eadem Ablhl'glt. [ :, r x: uini uulgum notitic cli , quin U" ipfius Jdurcndz rutio nat-i , iji prx-furtu" . qm !'X 7115 41th" , quod r uti:,[k iam "tu'-fluit , (Ort/iciiliïf'. Purra' uinirecrcmcntum , quod IllllJrl]; c.xdit.zgglutiii.iiiiin, crujl'zlxpidqiz iii/i :r Hlul': ! l d..n until. (huic.. 'f:*'xf,lhf . li)! uuubnlo T.:rmruni uocatum, uinuni non alijcuriiþibducit. lyram-dr iif: del/uic, qui (il.! l.l'lj'lut'u" m cizfiJuiJlu tti-t.n-ipului-ri- txgilliniceo iure, addito itu/liche: moniciitnyïlm lum -' "H"! 1' "' '"WlUllO-l' «51:46 mmm pturum. At,-(mm; ,,, livii-flora duum, (iW uf,-".,, uet pii/ypuv'lq r.:vlli ilius, ut»! l'pillnjlilu 'uir ill: :! farum .le'u'loimn attingi-t . Sunt qui allium T.:rturum/Liiunt ,iliu ipjuni in .iqu.i tii-c .'illl'f , .iiqui- [L. nullu'! . mg ji. LI)". ct: , L.:tinä uera l-xxdicitur: Arabici? , Durdi : miue, l ((:-l.: ; L.:riiuuii u, lie: . &. Vitem/litui:Hi/p.ini'cä,li.4furude uino. A"c[5"or ,, Nouum. |