OCR Text |
Show 63 4. And. Matthioli Comm. In Lib.quintumDiolcoridis. etiam quod cognationem quandam , 0" qua/ï fo'llïlïf'lm """ ipfo 541)?" uideatur ' M""1111 li"/lm"? 7" liquitur. i]; qiia' .ittingunt , minime adherent , nec eadem humctflant , neque etiam labuntur , ut exteri .iquei liquores tam liti/, qudm a' plantis , aut aniinalibu: produtti : fed forum parte: inuicem coguntur , limulq,» cohcrent. qu; non ,, ratione ii eri ean[tat , qudm quo'd tam bon1 ,jirmaq; millio rel/int eum hunttdnfdtant , itt/ieca ob/leihumidc , m adimi-(fat , 0" humeäet : liuhtida uero' contra impediat , ne,/icta pro:-fut conquiefcat "944: quidem ini/llo quem»: in .!!er Pcyfiäijïima reperiatur , ideo hoc igne nunquam abluuntur . num cum clut puriþmu terra Et Dþttmi- (, qua peruii/la ,huniorcm Ilringtt , Of" continet , ne ut ignis expiret : humor uero contra tuetur, ac defendit te? w,, quandoquidem ""huic-y;: ne accendatur . Idcirco nunquam comburitur aurum , ut cætera [ ciiint metalla . qua: [ornantur terram , deteriorimque milii'onem ; proinde ignis uiolentia facile rapiuntur ,U' conficiuntur : ciim (t?" ter,.dfïainmis accenti uerit , humorem celeriter dependit . Attamen metallum unum alio magie, Cf cum; rami,, tur, prout hoc illo plus terra- , caniq; minus probc niijiam obtinet . Etenimji libeat experiri, in pritnis fimi,-n &, hendetur igni eonfumi , propter nimiam , quam habet , terra? impura: copiam . Mox plumbum , (: [lagnum . ijs non fatis firmum Et cum terra temperamentum . quam ob caufain potiquam humorem exhauferit ignis , a confumi't . Deinde te: , quod ciim terre purioris , ac etiam paucioris particeps/tt , quam firrum , efli ea tionfatltiy; quiFtc' mi'/la [it cum aqua ,diutius igni reji/lit . Pojlrenio argentum , quod quia puriore tei-rta con/laga; mein.; qua- comniifta , non niH longiori tempore flamine cedit . Verum plumbum, ac jlagnmn non ab id lgilc "infu," emitur , quo'd multum impura: terra: contineant , fed folum ob lill/lltræ uitium , quoniam in li.»; unþa-fam,- . l.:ipidü m diimnh diicnmi nn . , ,, nitore ,utl tur . Sed ad lapides noftra reuertatur oratio . de quarum quoq,- luciditate ,Hue per-lpiciumc rum oppo/itis obfäuritate , ac fqualore iam aliquid nobis differendum e/l' . Ex prædictis itaque omnibui clarum .- arbitror , lapides aquam magis , ac terram participare , quam cetera elementa . Sed quoniam non terra ,llrd cernitur elle per/picua , ac pellucida ; ideo ab ea tantum periþiciiitatem, luctditatemq, i;; aduenijfe eon/lat, [ueris clari; , eo" perlucidis conflare lapides , qux translucent , afprmamus . quemadmodum ut terra tot, . litatii perfpicuitati oppo/ite reperiuntur : hi enim ex claris piceis gigni nequeunt , [ed ex impuris , ac illt'bldnut ;'inmuenitnr , queiojjoribut ("p/is manus erodit , cf exulcerat. PQ/lïcilläNonnullilaþldCSfllili£31ll?lllltþrd'"llatl: t."!l:þllll(l11,llci argillam , uel liquorem in utero gerunt. Cuius rei' cauFi eft c" materia- diner/ita; , 0" quod eidem expartefiguramglobofim reþratmut quam proximi accedat . Materia- enim pars interior .ib exteriore dij-fc 'i, aut calore cotta mox diuiditur, aut aliquo pd/l temporis [patiofcparatun nonfccus ac areficfie nucis auellana: Jm: .i putamine. mind /i'fueritfuccus , uel lutum tcnax , ipfa etiam pars interior in lapidi-ni (vultur, ut in at'ti'tc .. /iuero' lutum non tenax, uertitur in terraiii plerunque argillaeeain, iit cernere licet in ?.[Oiit' :nnþtccits te: s,iielaqiia, liquor interdum remanet, ut in enhydro, in quo ad motum flutluat intus, ueluti irio/it's liquor,/tt inquit init, Ceterum cochleat infixis repertae , cnlor conclufus , ex materia pingui" , U lenta t 'icerc uidet/ir , U ex gignere miifeulos, 0" conchyltaþfed terra quanto' e]t era/fior, qiia'm mare , t.:ntd ea niagis iniperfit'ingignit . Ni.-miruni cuipiam ei]? debet, quod eittfitiodl conehylla in lapidum medio orta , ibi diutius colli'llft , ip/is cedente l rii-urebant, (; uiuant. Siquidem ego eertd teflari' tio/fum, me uirili]? non longe dTimauo fönte prope Dni/iiim : ""Ml'l Adriatici litore [itum , ubi maris alluit unda , lapides :ifoei/s malleis tirrei'sji-angi, atq; in illis plurima repe: '?lrJ'lclt]lt.l,(]ll.€ dafiylos a' forma, (? colore uocant :jent enim palmarum cat'yOlIS /il71lll.t. Ha'c eademnie .ili: :wdo comedi/fc memi "iri e.ijlro Goritie in opiparis men/is illli/iris , .:c clari comitis Franeifci & Turri iio/trorura : aliorum./que eiut e]t/inguinis humnnitut )fautoris, proniotorisq; maximi : qua fine; non minorem qudm ojtrea , tg: . 'i'IX habere comperi . In ipfo quoq; Duini call-ro i/sdcni lit-fci mihi contigit apud magnificum Matthiam . fini nobilitate (: moribus iii/ignem . Neq; mefugit, his nuper elatius annis uirum magni/getnr: .itq; ni D'dacum Mendozium Hii tanum ,lapident qua/i tab-:lln; mihi o/tendil]? ex Vermieii/ï.igro ( iit .iUi'rfb-l!) «:,eu e lt! longum fcijfe uarios intus pikes ueluti infetilptos habebant, cum omnibus uit particulis qua'muis mi: to , uel nigriore untou. add uero' ali/' lapides magis, alii minuspelluceant, non aliunde fieri certum eit, .. .. fuecorum diuerfitate , citmfctltcet ali/' alij; clariore; , ac lucidiores extïiunt . Ex quo fcquitur , qtia'd albe ri i:l.ipi.l-:ni uerfos. tet tamq; aditiirabiliajunt opera naturae . Huc preterea illnd accedat, qudd pij'ees injitles .iiir ultra Pyrencos montes , ut narrat Polybiut lib. x )( i i i i. piarum lii/loriirurn . Vsque tid Narbonem r.t'ijutt , Pla'lltlcs efi , pcr quamfluuijfiruntur Illiberis (r Rhofciniit ,fluentesproptcr urbes eiu/Hem nomi: ".. ' x' habitantur rlCCltlf. In hac igitur planitieütntpifces fofïilei didh'dnea enim e/l terrateiiiu's ,ubi multum gignantur cxjiieco , cui aqua-: color inüt , atque adeo' cftcrtK clariores , ac iuit/trieres appareant , ut cru/t; iris , geminam ex argumento uocata : nam [ub tedio pere-uUa jole ob angulos , quos habet , colores ex epar: ". fpeciexq; arcu; ceclettis in proximo: ( ut Plinij uerbis utar ) eiaculatur pariete: . At adamas cu fuero minui :. progigniiur , ideoq; tam iride , quam cryjiallo obpurior e]t . Non dijli'mili uarietate notantur aliorum (Olllïk , me translucentes ,]ïue ortæfueri'nt äfuceis uiridibiis , utfnaragdi' , ac praxi/' :äue e' ceruicis , ut fapplnu . 05 ' ' "l'gt'llllC'l , ub quod altitudine duorum uel trium cubitorum perarenam aqua,/lumini? di'lJiJ/lllit : U/i quan: :diii ' nt,cuin aqua plfecs terram fubeuntes ( nam mirifici .ippetuntgraminit radices ) pinnulam e/jiciunt re: (f iaipidum quoddam genus : [iue & rubris , ut carbunculi :Hue e' purpureis , ut amethxlli , U hyacinthnliut n . reis ,ut chryþltthi , o'chryj'opatij : Hue ez milii eolorisjiiccis , ut opali' . Hinc igitur colligifacilc' patellvq tera gemmarum genera , qua: perfpicuitate carent , e'fuccis cancri-[cant impuris , atrii, 0" ob,/iuri: : quii! qua quidem limpidi/Eima , cui aterfuccus infufusjit, clara ac pura per/pici pojlii. Nitent tarnen gtmvnc sentes proptcr iri/ignem lxuoreni, qui lucis continuitatem, (f den/itatem parit. (Mein quidem latiorem ...i. .' ' tura comp-tra-Wt , aut arttjïcum mangonio corui-quuntur . Iifdcm de cau/is marmora quoq,- radiant . Pom lx.. ægemmt pellucentes nonnlmquam coloris labem , aut uitium aliquod contrahunt : [xpe enim aitt inn?" beculis , aut capillamento , autfale , aut plumbagine uitiantur. 03: [(ne omnia non alia ex cau/'a pr ex colorisþeei diui-ritate . Gignitur quidem umbra , eum jlicci color aliqua parte obfcuriorfiterit ' vn. ob partem albidi'aris coloris. Atcapillamentuni , quo praefertim [apphirus inficitur ;fal , qua op,: . quoþnaragdut , ex alieno prorfts colore fiunt , non autem proprio gemmarum . Quinetiam /ll7[ gemiti! induunt, cum obfucci diuerjïtateiii partes inæqualiter coalchuiit . His ergo rationibus nixus , "0710 "0 cere atq; alferere, lapide: omnes, dcfdïdAM-f neq,- nitent, neq,- pellueent , ex era/lllimioþicco . O" tl'ri fieri . Differunt præterea lapides iþtfs'itudinc o- raritate , leuitate c'rgraui'tatc . itaq; pondera/: , .it : N.! '. pidibus pauci , U admodum occultijimt meatus : raris uero' , ac leuibus contra" multi , (: patr'lm - (HU t rendum elf: reor , qudd rari , ac leues ef/ïciantur lapidesntbt eorum humor cii terra non probi/rufi"! ' dem & CJlOfC/iffdtli! locum , in qua confederat, uacuum relinquit, ut in tophisxj'hmillbus continet euenit, ciim [ponte/lagrant montes, ut Aetna in SlC!llJ,U" Vefuuius in Campania Plimj tempormn U toris parum dd)?!0dum,dlll nihil habuerit,('3' calorfuerit multus, aquam etiamü probi-' terr: perii" ' / rejolui't, terram uero comburit . qiioiït, ut lapis adeo' mollisfat, Uþiabiiit, tit/xciii; in puliter . refennt ad hæc lapidesfrigore, utpote quodfuccum ualiduïime' cogat , cf con/iringai . A!(,';ll1,ip..fi'S-€" "todt/licel: coattis concreuerint , infarnacex ardentes conieäi liqiiefcuiit,flltuntq,- eb conctuiel l"'"ïl"f5"g'" adeUFWZN'UUMT diimtunt, non quidem tantum humoris infe continent,:Juantum pro r . "f "3725"! pofïint . Mos autem ex luto genuit calor , ignis terit in puluerem, propter W"? "f'" (lm "luc"! pinguibusc bitumine/is con/lant, dece/iji noniecus ac ligna ardent. Cuius þIS: quo Cimbri, Cf ali] pleriq; Germanie injirioris populi pnjimi lignorum uice , quorum I»- i « - eilcibiisjubterran.'is, quas incole effodiunt. h.ec Polybius. Qnibut adde, quo'd etum þlfcfSViK-ïjsvllü ltlllL'tllllL': « . '..1 L 'raclt'J'n , atq; in ali/rpleriiq; PD'Iti locis , ut Theophru/lli; e]t .iuftar . quin et in Germania ultra Albim '. .m quibusdum in loci; hac .etate efodiuntur . Verum quandoquidem Dio/'t'orilei' in hoe quinto libro ripht Teriorfi hre,, in. .nnutn de uarij: terrarumgeneribus , que in medicum ujïmi ueniunt , non .iltenum tore iudico , quod de . 'ml'ti'r/lm aliquid dii]?!'.iitiil5 . Terram itaque aut/implicent , aut componunt F, .- nportet . Sinip/ieuni nil-ic .Jgo , que cum null; re föjfllt , neq,- cum aliquo liquulofuecofiicrit permiti.: : non autem eam , qne .i (".L'tt't'lf ltrpttiiirts munda . quippc ob continuam elementorum mi'/tionem uix ullam reperiri pol]? piitauerim , que . , lc , a'e'ri; , uel ignis non cunipleiflllltr . Quamobrem eam/implicentdixerim, quo nullam pl'Dt'filf .ilu'ni: S, .int nitri, aut t'halcanthi, aiit bituminis , aut t'llfllX/lli alterius reinietalllcc nii/lionem mimi/"trii . Con: liti)?! appelliuernu , que unum , uei plum ex hii infe receperit . Simplex autem terra , de qua nuiicferx 'nius , mod Jgrauit, modo' leuis con/tat, pro maiori , aut mitiori elementorummi,-'tione, que illi ine/t . qui; .'et,l1.'ll't e.:/it leuior , ac rarior , que plus aeris , aut ignispnrticipat , quim aqiir ? Ad hec terra ipfi per S(Xlrcai ,frd iuriaifurtltltï/:icllll.1[c$ pro uaria eorum , qnx ei admtfccntur , qualitate .mi illa, in qna/it ' 'U- :JTl/lTl'lgli : que ignem accepit , acris e]t : que uerem , glutinojft , 0" leuis : qua" a tm c," ignem . lr: 3- Illa uero' , que/ibt/ulphur adiunxit , aut alumen , .iut chaleanthiim , aut metallum .i/tqiloducliii/iilum tiii llt-' quidem gl/jlll,dc etiam olfzftii cognoj'ct pote/l . N ec de his plura die en.!aþtntquiiil mihi plane peritia : ' "iin qualitates nulli non cognitufaclles/lituras ,gu/iu duntaxat iudice, qui tamen diilt-ia .ib JllZJrli, .inia nixi/l ib iii/iptdis , acerba :i m.lfllflS dtfcernerefciat . Terrae autem , quarumi'n nii-dit l'l i e/t inu: ,[u ' mu; ætate . nam citm ibi magnis incendi/'s terra crcnietur, cadent ratione ex ipfafiunt meatunm pl.-iit)! finipumicei . Contrarium plaitefieri con/lat ,n humor undiq; in terram penetret, o" illi optirt ' hoc modo lapide: graues , compafios, ac duros generat . Quod autem lapides duri , uel molles in caufa e]t , partim uero' id, quod matcriamfingitgjförmt, Nam Ffuerit materia m,mg; uta,- !.; rmo- [: humorem exhaurire queat,uehcmcntcr conjlringiturgf infe cogitur,fiti]; ex ea lapis tif-'In"! Lc l^ 625- itttntur. Verum enimuero non ob id tanta efl ignium uis , ut adamantem uincat : quandoquidem huius humor iolllgfd: [er;iörtloï ext/iit . Eandem etiam ob cau/Tim amiantus non modo' non comburitur ignijed nc nitidi diffaluituiï. Vier: si.-enim et/i/iccnt , citm tangitur , ei]"eferitiatur ; tamen humorem immi/ium obtinet, non alitIer ate,- metalla . Forrd iipldi'l, qui corpora credunt , ut in Lycia inuenti , uel abþlmunt, ut Ajïi'ur, in quo corpora de/llniilot'um condita ab: .'.nitradunt , imde illi[ircaphagi nomen , ex materia admodum acri gignuntur, ut in hidinis quibuflnni cadniia l'It-f: ., T'WTll'l/x parum ,; tam , ubi effodiuntur, o" alþorttntur : partim a' coloribuf, quibit; iniit-tuntur ip.irtlïrl P'üprns . A'locts enin dtnoininmtur Lemnia ,quo'd ex Lemno infula deferatur , Saluti quivi CX x imo , - A-i ex Chio , Citnolia quod ex Curi: , Eretria quod ex Eretrla Euba'e ciuitati-' , U Pt " iis quoni ex PV'I'CW ":)*'P430- AN colore appellationem trahunt rubrica , 0" alie nonnullo . Afaclllt-XN (iW-[, "NUN" «U N,"! J'HPL': : ':lg*:1(J-«Sl'l[ll ut ad illinEdar Lllti'S/ldbgeïmmallülllf tempiu .iducrjlis erucaruni iniuria;. lit ut aliorum quo: ' colore; percurramus , colori- albo con/lant , creta, qiiafzrcinatores iuit.-itur, turpium, .tlmllflh MH"; ':45 l' 's, luimus, nicli;ites,gala6ltiet, alaba/lrites, cry/talllls,.irgl'll!N"h--'*F,"-"1NW lil-'"U'lriï '"", ft tarmor. Colore cinerei) produntur multa terni , U liretriaulii . . C.e ileo iter.. et lor ( dm).-niis , (; lapis proprie-' cxrulcu; ditlili. virent hnaragdut , pra/zw . illi)/xn ulla , fi ilP-HL »Ullltï'm «xo «: LOiOer/fml! aurum , ochra , chryfapatiu; , [l:ryjblltlmf , ('; .iurtplgnientuni . Rubro (iiij/untur : .;T-lt'll-l , coralliutri, ha'mntliegfetjiilis [ipu, innitum, cinnaburis, rubrli .: , L" L e . . (L:; iuit.-n in l lii is,/.ineni bo: -t-o/l4[geiit,iii hyacinthum"; ameth)/lus . Alla crruleo diluto uljllntilr qu: ' . «M.,...» . Nonnulla ::ruleo uirefccntc , utxrugo , o" Armenius l.lpli . Alia .ilbo rui-li ente , ut api, rodi :.m' . (Luc-d.: :; uh L'Il-XII-HIU- |